Katharsis, sinemaseverlerin sıklıkla karşılaştığı, ama tam olarak ne anlama geldiğini bilmeden kullandığı bir terim. Peki, katharsis tam olarak nedir ve neden bu kadar önemli? Bu sorunun yanıtı, sinemanın büyülü dünyasında saklı.
Katharsis, Aristoteles’in Poetika adlı eserinde tanımladığı bir kavramdır. Kelime anlamı olarak “arınma” ya da “temizlenme” anlamına gelir. Ancak bu arınma, fiziksel değil, ruhsal bir temizliktir. Aristoteles’e göre, trajediler izleyicide korku ve acıma gibi duygular uyandırarak bu duyguların dışa vurulmasına, yani bir nevi “boşaltılmasına” yol açar. Bu süreç, kişinin yoğun duygusal bir deneyim yaşamasını ve ardından bu duygulardan arınarak rahatlamasını sağlar.
Günümüzde sinema, bu kavramı çok farklı şekillerde kullanıyor. Dram filmlerinde izleyicinin gözyaşlarına boğulması, korku filmlerinde tansiyonun zirveye çıkıp ardından rahatlaması, hatta bir komedide kahkahalarla gülerken içimizin ferahlaması bile katharsis’in farklı türlerinden biridir. Sinema, izleyiciye sadece bir hikâye anlatmakla kalmaz, aynı zamanda onları duygusal bir yolculuğa çıkarır. Ve bu yolculuğun sonunda, izleyici kendini daha hafif, belki de daha dingin hisseder. İşte bu, katharsis’in gücüdür.
Katharsis’in sinemadaki etkisi, izleyicinin hayatına da dokunur. Günlük yaşamda bastırdığımız ya da farkında bile olmadığımız birçok duygu, bir film izlerken yüzeye çıkar. Bir dram filminde hüzünle dolarken, belki de uzun zamandır farkında olmadığımız bir kaybın yasını tutarız. Bir aksiyon filminde adrenalin tavan yaparken, içimizdeki öfke ya da korkularla yüzleşiriz. Komedilerde kahkahalarla gülerken, aslında içimizdeki sıkıntılardan arınırız. Bu nedenle, sinema sadece bir eğlence aracı değil, aynı zamanda bir terapi şekli de olabilir.
Katharsis, sinemanın büyüsü sayesinde hayatımızda anlamlı bir yer bulur. İzlediğimiz filmler, biz farkında olmasak da, iç dünyamızı şekillendirir, duygularımızı işler ve bizi daha dengeli bir ruh haline kavuşturur. Bir filmden çıktığınızda hissettiğiniz o tatmin duygusu, aslında katharsis’in bir sonucudur. Bu yüzden, bir dahaki sefere sinemaya gittiğinizde ya da evde bir film izlediğinizde, kendinizi tamamen hikâyeye bırakın. Duygularınızın serbestçe akmasına izin verin ve bu deneyimin size ne hissettirdiğini gözlemleyin. Çünkü sinema, sadece bir eğlence aracı değil, aynı zamanda kendinizi tanımanın ve duygusal olarak arınmanın bir yoludur.
Katharsis, sinemayı özel kılan unsurlardan biri. Her film, her sahne, her diyalog, izleyiciye farklı bir duygu yaşatır ve bu duyguların sonunda bir arınma getirir. Sinema, bu anlamda modern dünyada belki de en güçlü arınma araçlarından biridir. o yüzden, bir dahaki film deneyiminizde, sadece hikayeye kapılmayın; filmin size ne hissettirdiğine de dikkat edin. Çünkü belki de tam o sıra da bir katharsis deneyimi yaşıyor olabilirsiniz.
Yönetmenlerden Bazıları: A. Tarkovsky, Ingmar Bergman, A. Kurusowa, Lars Von Trier…